16 Soruda Yabancı İşçi Çalıştırma 13.06.2022
2016 yılında 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu Resmi Gazete 'de yayınlanmış ve yürürlüğe girmişti. Ancak bu kanunun uygulanma usulüne ilişkin yönetmelik bir türlü çıkartılmamıştı. Bu sebeple de özellikle yabancı işçi çalıştırmaya yönelik hususlarda bazı kafa karışıklıkları vardı. Nihayet geçen hafta Resmi Gazete ‘de Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği yayımlandı. Bugünkü yazımızda bu yönetmelik hükümleri doğrultusunda yabancı işçi çalıştırmaya ilişkin 16 sorunun cevabını vereceğiz.
1. Türkiye'de çalışacak bir yabancının çalışmaya başlamadan önce çalışma izni alması zorunlu mudur?
Türkiye'de çalışacak yabancının çalışmaya başlamadan önce çalışma izni alması zorunludur. Bu durum kamu kurum ve kuruluşları için de geçerlidir. Söz konusu çalışma izni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilir.
Ancak kanunlarda veya Türkiye'nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar çalışma izni almadan çalışabilirler. Bu kapsamdaki yabancıların Türkiye'de çalışmaya başlamaları yabancı çalışmaya başlamadan en geç bir gün önce ve çalışmalarının sona ermesi bu tarihten itibaren en geç on beş gün içinde Bakanlığa bildirilir.
Milli güvenlik kapsamında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen yabancılar için çalışma izni ve bildirim hükümleri uygulanmaz.
2. Mavi Kart sahibi olanlar da çalışma izni almak zorunda mıdır?
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci maddesi kapsamında doğumla Türk vatandaşı olup da İçişleri Bakanlığından çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoylarından Mavi Kart sahibi olanlar veya Mavi Kart Kütüğüne kaydı olduğunu belgeleyenler Türkiye'de çalışma izni almadan çalışabilirler.
Dolayısıyla bu kişiler için çalışma izni belgesi düzenlenmez. Ancak, talepleri halinde Türkiye'de çalışabileceklerini belirten harca tabi olmayan bir belge verilir.
3. Çalışma izni başvurusu nereye yapılmalıdır?
Çalışma izni başvuruları yurt dışında yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliğine yapılır. Bu başvurulara ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa görüş ve değerlendirmeleri Türk dış temsilciliğince Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletilir.
Bununla birlikte Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenecek yabancılardan Türkiye'de yasal olarak bulunanlar, geçerli bir ikamet izni olmaksızın "Yabancı Başvuru, Değerlendirme ve İzleme Sistemi" üzerinden başvuru yapabilir.
4. Yurtiçinden yapılacak çalışma izni başvurularında ikamet izni şartı bulunmakta mıdır?
Genel Müdürlükçe belirlenecek yabancılardan Türkiye'de yasal olarak bulunanlar, geçerli bir ikamet izni olmaksızın sistem üzerinden başvuru yapabilir. Ancak Genel Müdürlükçe belirlenen yabancıların çalışma izni başvuruları hariç olmak üzere yurtiçinden yapılacak çalışma izni başvurularında yabancıya ait en az altı ay süreli geçerli bir ikamet izninin bulunması gerekir.
5. Yurtiçinden yapılacak çalışma izni başvurusu bakımından hangi bilgi/belgelere sahip olunması zorunludur?
a) Geçerli bir ikamet izni olmaksızın çalışma izni başvurusu imkânı tanınan yabancılar adına yapılan başvurular hariç olmak üzere çalışma izni başvurusunun türüne bakılmaksızın adına çalışma izni başvurusu yapılan yabancının yabancı kimlik numarasına,
b) Bağımsız çalışma izni veya süresiz çalışma izni başvurusunda adına çalışma izni başvurusu yapılan yabancının elektronik tebligat adresine,
c) Bir işverene bağlı çalışacak yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusunda işvereninin elektronik tebligat adresine,
sahip olması zorunludur.
6. Yurtdışından yapılacak çalışma izni başvurusu bakımından elektronik tebligat adresi zorunluluğu var mıdır?
Bir işverene bağlı çalışacak yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusunda işverenin elektronik tebligat adresine sahip olması zorunludur. Adına süresiz çalışma izni veya bağımsız çalışma izni başvurusu yapılan yabancının elektronik tebligat adresi, çalışmanın başladığı tarihten itibaren otuz gün içinde sistem üzerinden Bakanlığa bildirilir.
Bağımsız çalışma izni veya süresiz çalışma izni başvurusunun Türk dış temsilciliği aracılığıyla yabancının kendisi tarafından yapılması halinde Genel Müdürlük yabancıyla iletişimini Türk dış temsilciliği aracılığıyla sağlar.
7. Bir işverene bağlı çalışacak yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusu nasıl tamamlanır?
Türk dış temsilciliği aracılığıyla yapılan çalışma izni başvurusunun tamamlanması bakımından, bir işverene bağlı çalışacak yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusunda, yabancının ilk olarak Türk dış temsilciliğine çalışma vizesi başvurusu yapması zorunludur. Çalışma vizesi başvurusunun ardından işverenin dış temsilcilik tarafından verilen referans numarası ve istenen bilgi ve belgeleri sisteme yükleyerek başvuruyu onaylaması ile çalışma izni başvurusu tamamlanır.
Yurtiçinden yapılan çalışma izni başvurusu bakımından; bir işverene bağlı çalışacak yabancı adına yapılan çalışma izni başvurusunda istenilen bilgi ve belgelerin sisteme yüklenmesi ve işverenin başvuruyu onaylamasıyla çalışma izni başvurusu tamamlanır.
8. Bir işverenin bulunmadığı çalışma izni başvurusu nasıl tamamlanır?
Türk dış temsilciliği aracılığıyla yapılan çalışma izni başvurusunun tamamlanması bakımından, bir işverenin bulunmadığı çalışma izni başvurusunda, başvurunun Türk dış temsilciliğine yapılması zorunludur. Yabancı başvuru esnasında gerekli bilgi ve belgeleri dış temsilciliğe sunar. Sunulan bilgi ve belgelerin dış temsilcilik tarafından sisteme yüklenmesinin ardından başvurunun onaylanması ile çalışma izni başvurusu tamamlanır.
Yurtiçinden yapılan çalışma izni başvurusu bakımından; Bir işverenin bulunmadığı çalışma izni başvurusunda yabancının istenen bilgi ve belgeleri sisteme yüklemesi ve başvuruyu onaylamasıyla çalışma izni başvurusu tamamlanır.
9. Çalışma izni başvurularında hangi hallerde ön izin de alınması gerekmektedir?
Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancılar ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 34 üncü maddesi uyarınca çalışacak yabancı öğretim elemanları için yapılan çalışma izni ve süre uzatma başvurusunda, ön izin için talep Genel Müdürlükçe ilgili mercie sistem üzerinden iletilir.
Sağlık hizmetlerinde Sağlık Bakanlığı, eğitim hizmetlerinde Millî Eğitim Bakanlığı ve yabancı öğretim elemanları için Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı bu hizmetlerde mesleki faaliyette bulunacak yabancılara ön izin vermeye yetkilidir.
10. Çalışma izni ne kadarlık bir süre için verilir?
Başvurunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya çalışma izni verilir. Turkuaz kart, bağımsız çalışma izni ve süresiz çalışma izni bir işverene bağlı olmaksızın yabancı adına düzenlenir.
Bir işverene bağlı çalışan yabancıya verilen çalışma izni, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl süreyle geçerli olmak üzere düzenlenir.
Ayrıca, çalışma izni yabancının pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerinin geçerlilik süresinden altmış gün daha kısa süreli olarak düzenlenir.
11. Çalışma izni almış yabancı ne kadar süre içinde çalışmaya başlamalıdır?
Yurtiçinden yapılan başvurularda yabancının, çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren bir ay içerisinde ilgili mevzuat kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle çalışmaya başlaması zorunludur.
Yurtdışından yapılan başvurularda yabancının yurda giriş tarihinden itibaren bir ay içerisinde ve her halükarda çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren altı ay içerisinde ilgili mevzuat kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle çalışmaya başlaması zorunludur.
12. Bir işverene bağlı olarak çalışma izni verilen yabancının aynı işverene ait işyerinde farklı bir görevde veya bu işverenin aynı iş kolundaki diğer şubelerinde çalışması mümkün müdür?
Bir işverene bağlı olarak çalışma izni verilen yabancının aynı işverene ait işyerinde farklı bir görevde veya bu işverenin aynı iş kolundaki diğer şubelerinde çalışabilmesi için;
a) Değişiklik talebini içeren başvurunun işverence sistem üzerinden Bakanlığa iletilmesi,
b) Çalışılacak yeni şubenin işverenin ticaret siciline kayıtlı olması,
c) Yabancının yapacağı işin mesleki yeterlilik veya ön izin gerektirmemesi ve mevcut işiyle benzer veya uyumlu olması,
ç) Yapılacak başvurunun Genel Müdürlükçe uygun bulunması,
gerekir.
Aynı işverenin diğer bir ildeki şubesinde çalışmak üzere yapılacak işyeri veya görev değişikliği başvurusu uygun bulunan yabancının çalışma izni belgesi Bakanlıkça yenilenir.
Turkuaz Kart, bağımsız çalışma izni ve süresiz çalışma izninde işyeri veya görev değişikliği, en geç yeni işyerinde çalışmaya başlamadan on gün önce yabancı tarafından Bakanlığa bildirilir.
13. Çalışma izni süre uzatma başvurusu ne zaman yapılmalıdır? Bu durumda çalışma izni süresi ne kadar uzatılır?
Çalışma izni süre uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her halükarda çalışma izni süresi dolmadan sistem üzerinden yapılır.
Bir işverene bağlı çalışan yabancı adına yapılan çalışma izni süre uzatma başvurusu olumlu değerlendirilen yabancının çalışma izin süresi, aynı işverene bağlı olarak ilk süre uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki süre uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar uzatılır.
Farklı bir işverene bağlı çalışmak üzere süre uzatma başvurusu yapılması halinde bu başvuru, ilk başvuru usul ve esaslarına tabi olarak değerlendirilir.
Adına çalışma izni süre uzatma başvurusu yapılan yabancılar, izin süresinin sona erdiği tarihten itibaren başvurunun değerlendirilmesi süresince ve her halükarda doksan günü geçmemek ve yapılan iş ile çalışılan işyerinin değişmemesi kaydıyla çalışmaya devam edebilir. Bu süre boyunca yabancının ve işverenin çalışma izninden doğan hak ve yükümlülükleri aynı şekilde devam eder.
14. Süresiz çalışma iznine kimler başvurabilir? Bu kişilerin hak ve yükümlülükleri nelerdir?
Türkiye'de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması süresiz çalışma izni verilmesi hususunda yabancıya mutlak hak sağlamaz.
Süresiz çalışma izni, ilgili mevzuat hükümlerine uyulması ve yeni işyerinde çalışmaya başlamadan en geç on gün önce Bakanlığa bildirim yapılması kaydıyla yabancıya bağımsız veya bir ya da birden fazla işverene bağlı olarak çalışma hakkı verir.
Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancı, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.
15. Süresiz çalışma izni başvuruları yenilenmeli midir?
Süresiz çalışma izni belgeleri çalışma izni başlangıç tarihi itibarıyla her beş yılın sonunda yenilenir. Belge yenileme başvurusu süresiz çalışma izni başlangıç tarihinden itibaren beş yıllık sürenin dolmasından önceki altı ay içerisinde ve her halükarda süre dolmadan yapılır.
16. Çalışma izni almış yabancıların sosyal güvenceleri nasıl sağlanır?
Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti bulunan yabancılara ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin çalışma izni veya çalışma izni muafiyet başvurusu esnasında beyan ve taahhüt edilen ücret ve tam zamanlı çalışmaya ilişkin usul ve esaslar üzerinden yerine getirilmesi zorunludur.
Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti kısmi süreli çalışmak üzere düzenlenebilir. Kısmi süreli çalışmanın yapılabileceği sektör, iş ve meslekler Genel Müdürlükçe belirlenerek resmi internet sayfasında yayımlanır. Bu kapsamda bulunan yabancılara ilişkin sosyal güvenlik yükümlülükleri başvuru esnasında ibraz edilen iş sözleşmesinde belirtilen ücret ve süreler üzerinden yerine getirilir.
•Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti bulunan yabancı bakımından:
a) Yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucularından veya işyeri hekiminden alınmış istirahatli olduğunu gösterir raporun bulunması,
b) 4857 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinde sayılan hallerin bulunması,
c) Gözaltı veya tutukluluk hallerinin bulunması,
ç) Çalıştığı işyerinde grev veya lokavt olması,
d) Yabancının geçici olarak yurtdışına çıkması,
e) Çalışmaya engel mücbir sebeplerin var olması,
f) Çalışma izninin askıya alınmış olması,
hallerinde bu durumu kanıtlayan belgelerin işveren veya bir işverene bağlı olmaksızın düzenlenen çalışma izinlerinde yabancı tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ibrazı
Kaynak: Dr. Mehmet BULUT / İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı